Iako bi novi opšti izbori tek trebalo da budu raspisani krajem proljeća 2026. u BiH već sve polako prima miris predizborne kampanje, a dokaz za to su pozicioniranje i retorika zvaničnika, platforme iz stranačkih centrala te otvoreni sastanci funkcionera s ciljem da se na narednoj provjeri kod birača pojave kao jedinstvena opcija te tako ujedinjeni dođu do cilja.
Prvi poslijeratni opšti izbori su sprovedeni u septembru 1996. godine, a nakon toga su održavani svake druge godine, sve do 2002.
Poslije te godine je ustanovljena praksa da budu svake četvrte godine, tako bi idući, prema standardnom izbornom kalendaru, trebalo da budu početkom oktobra iduće godine, odnosno oko šest mjeseci nakon njihovog raspisivanja.
Predstojeći opšti izbori, na kojima birači odlučuju ko će u novom ciklusu predstavljati BiH, odnosno institucije Srpske i FBiH, su deseti po redu. Priča o novoj provjeri volje birača počinje da se otvara u vrijeme jedne od najvećih političkih kriza od Dejtona do danas usljed manevara Kristijana Šmita sa pozicije visokog predstavnika u BiH te netrpeljivosti do koje je došlo između izbornih pobjednika s kraja 2022, koji su se tada, na iznenađenje mnogih, ekspresno dogovorili o principima na osnovu kojih su i formirali vlast, piše Glas Srpske
Poruke i platforme
Vlast koju su na nivou BiH nakon objave izbornih rezultata 2022. skrojili SNSD sa partnerima iz Srpske, bošnjački blok “trojka” u kojem su SDP, NiP i NS te HDZ, kao predstavnik hrvatske strane, nekako je funkcionisala do ove godine.
Bošnjaci su, naime, prekinuli partnerstvo sa strankom Milorada Dodika te se okrenuli opoziciji iz Srpske, u kojoj su SDS, PDP i Lista za pravdu i red, nastojeći da ih i zvanično uvedu u vlast.
Međutim, to im ne polazi za rukom zbog snage koju u institucijama, posebno u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH ima SNSD, ali i HDZ BiH, koji je takođe ispostavio svoje uslove pod kojima može da prihvati nova lica u vlasti.
Politički raskid dojučerašnjih partnera, ojačan činjenicom da je Šmit kojeg Srpska ne priznaje za visokog predstavnika u BiH, jer nije imenovan u skladu sa procedurama u Savjetu bezbjednosti UN, ipak posegnuo za bonskim ovlašćenjima i nametao zakone, po osnovu kojih je i započeo sudski proces protiv predsjednika Republike u Sudu BiH je izazvao reakciju Srpske. Ona se ogleda u vidu akata koji su usvojeni u republičkom parlamentu, a sve to je dalo i svojevrsni vjetar u leđa preuranjenoj kampanji.
Na to je otvoreno upozorio predsjedavajući Doma naroda Nikola Špirić (SNSD), koga sa pozicije pokušavaju smijeniti dvije “trojke”, riječima da je predizborna kampanja za 2026. prerano počela u oba doma parlamenta BiH.
Izjave i aktivnosti članova oba doma Parlamentarne skupštine, ocijenio je, ne ukazuju na to da postoji stvarna želja za usvajanje zakona i sprovođenje evropskih reformi, nego za produbljivanje političke krize u BiH.
On je u izjavi Srni ukazao na to da je za mnoge od njih evropski put stranputica, a evropski maniri nepoznanica.
– Kada policijske metode uđu u parlamentarne klupe, tu je kraj demokratiji. Pritisci koji se pojačavaju neće promijeniti činjenicu da predsjedavajući Doma naroda primjenjuje, a ne tumači Poslovnik. Tako će biti i ubuduće – poručio je Špirić.
S druge strane neki su s riječi već prešli na djela, s ciljem pozicioniranja pred izbore. Među njima su SDS i Nezavisni pokret “Svojim putem – Igor Radojičić”, koji su u aprilu, kako je saopšteno poslije sastanka delegacija, iskazali opredjeljenje za usaglašen nastup opozicionih stranaka 2026. i da će utvrditi oblike i platformu za bližu saradnju i djelovanje.
Pokret je otišao i korak dalje. Prije nekoliko dana su predstavili ključnu političku platformu pod nazivom “Druga(čija) Republika” koja će biti i osnova za izradu izbornog programa za opšte izbore.
I dok se uveliko spekuliše da o nastupima na izborima pričaju i u drugim vodećim partijama vlasti i opozicije, u onim manjima već otvaraju karte. U prostorijama Republičke stranke Srpske (RSS) u Bijeljini nedavno su se za istim stolom našli predstavnici RSS-a, Narodnog demokratskog pokreta (NDP) i Potkozarskog narodnog pokreta (PNP). Ključna tema bilo je upravo moguće zajedničko djelovanje tokom opštih izbora u BiH.
– Izbori koji slijede 2026. nose posebnu odgovornost svih političkih aktera u Republici Srpskoj, u sjeni globalnih promjena koje su na sceni. RSS je odlučio da već sada počne razgovore sa političkim strankama koje imaju jasne ekonomske i razvojne planove te programe koji su posvećeni prije svega dobrobiti svakog pojedinca u Srpskoj – navedeno je tada u saopštenju iz RSS-a koji je sa tim strankama razgovore o saradnji otvorio u martu.
Obećanja i pozicije
Izborni ciklusi su godinama pod lupom organizacija iz NVO sektora, gdje podvlače da je zemlja u stalnoj kampanji te smatraju i da vlast i opozicija povlačenjem poteza sa primjesama predizborne kampanje nastoje da prikriju greške i neuspjehe iz aktuelnog mandata.
Na to je ukazao i član Koalicije “Pod lupom”“ i predsjednik Foruma građana Tuzla Vehid Šehić.
– S obzirom na to da se izbori, odnosno lokalni i opšti, smjenjuju svake dvije godine, zemlja je stalno u kampanji. Treba dosta vremena i za konstituisanje izvršne i zakonodavne vlasti i dok se okrenemo, već smo u predizbornoj godini. Tako je i ove godine. Volio bih da političari više govore o mandatu koji traje, o tome šta su uradili i zašto ne urade sad ono što predstavljaju kao novo izborno obećanje, kada imaju legalitet i legitimitet od strane birača koji su ih izabrali – istakao je Šehić za “Glas Srpske”.
Smatra da, u suštini, oni bježe od rješavanja gorućih pitanja.
– Najbolje je, dakle, planirati nove izbore kroz individualne i zajedničke istupe političara i stranaka, ali to je nažalost naša realnost. Politika je izgubila smisao, a mudri ljudi kažu da kada u politici nestane morala i etike, da je i ona neuspješna. Mi, nažalost, živimo to vrijeme – ocijenio je Šehić, uz naglasak da su stranke uradile malo i da je u narodu dosta nepovjerenja prema njima.
Sličan stav dijeli i politički analitičar Mladen Bubonjić.
– Stranke su stalno u kampanji u nastojanju da pridobiju birače i zauzmu pozicije, a sada je to dodatno podstaknuto trenutnom krizom koja ima karakter i društvene i političke krize, u nekim aspektima čak i bezbjednosne. Od presude predsjedniku Srpske dosta toga se izdešavalo – rekao je Bubonjić za “Glas Srpske”.
Smatra da politički akteri sve više postaju svjesni pat-pozicije u kojoj se nalazi BiH.
– Bez obzira na nastojanja da ova kriza bude riješena, sve više se sve prebacuje na kolosijek opštih izbora koji su pred nama i sve snage se usmjeravaju ka tome. To se vidi i po narativu i po ponašanju te svijesti da kriza neće biti riješena sama. Stranci su poručili da se neće miješati, da se sve prepušta domaćim akterima, a oni nemaju ni znanja ni volje da to riješe, kao i proteklih godina – rekao je Bubonjić, koji smatra da bi aktuelna bošnjačka “trojka” mogla da bude najveći gubitnik narednih izbora, odnosno da se može očekivati povratak SDA.
Dodaje da će zanimljivo biti pratiti kako će naredni izbori na kraju biti sprovedeni, a u javnosti se već spekuliše ko će sprovesti izbore. Da li će to biti Centralna izborna komisija (CIK) BiH ili će Srpska ostati pri tome da to bude republička komisija, a poznavaoci prilika upozoravaju da će dosta toga zavisiti i od drugostepene presude predsjedniku Srpske koja se očekuje.
Opšti izbori se sprovode za:
- tri člana Predsjedništva BiH
- predsjednika i dva potpredsjednika RS
- poslanike u Narodnoj skupštini RS
- poslanike u parlamentu BiH
- poslanike u Parlamentu FBiH
- skupštine deset kantona u FBiH
Cijena izbora po godinama u milionima KM (podaci CIK)
- 2002. 11,6
- 2006. 9,9
- 2010. 12,6
- 2014. 7,6
- 2018. 9,5
- 2022. 11,7
Discussion about this post